جوان آنلاین: سد‌های اصلی تهران در کم‌آبی بی‌سابقه‌ای گرفتار شده‌اند و نگرانی‌ها درباره تأمین آب شرب روزبه‌روز جدی‌تر می‌شود. کاهش بارش‌ها و افزایش مصرف، شرایط منابع آب را به نقطه‌ای حساس رسانده است. طی مطالعات انجام شده، طی ۶۰ سال گذشته به دلیل نبود بارش‌های مؤثر امسال بدترین سال آبی است، حتی فصل بهار که فصل مناسبی برای بارش‌ها بوده، می‌توانستیم با ذوب برف رواناب و سیلاب داشته باشیم که سبب پرشدن مخازن شود، اما متأسفانه بارش‌های خوبی نداشتیم و در اردیبهشت ماه سال جاری نسبت به میانگین بلندمدت ۹۱درصد کمتر بارش ثبت شده است. مجموع این عوامل موجب شده است اکنون حجم مخازن مؤثر تأمین کننده آب شرب تهران به ۱۴درصد برسد. اکنون تنها راه مقابله با بحران کم‌آبی اصلاح الگوی مصرف و صرفه‌جویی است، به طوری که مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران می‌گوید: اگر مردم ۲۰درصد مصرف را کاهش دهند، ما قطعی و افت فشار بیشتر نخواهیم داشت، اما اگر همین روند مصرف ادامه داشته باشد، وارد دامنه پرخطر می‌شویم و به سمت اعمال سیاست‌های سختگیرانه خواهیم رفت.
بحران آب در تهران چالشی دیرینه است که از دهه ۲۰ تاکنون ادامه داشته و به دلیل عدم‌تعادل بین منابع آبی و جمعیت تشدید شده است، حتی حمایت‌های مالی بانک‌های جهانی برای بازچرخانی فاضلاب نیز نتوانسته است به طور کامل این بحران را حل کند.
تهران با داشتن یک‌درصد از مساحت کشور و ۲۰درصد از جمعیت، با کمبود شدید منابع آبی مواجه است و این ناترازی جمعیتی باعث شده است، ذخایر آبی به سرعت کاهش یابد. این ناترازی در حالی است که صد‌درصد آب کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس بازچرخانی می‌شود و حتی مورد آشامیدن قرار می‌گیرد.
این کشور‌ها به دلیل منابع آب شرب محدود با مدیریت بهینه مصرف آب، بحران کم‌آبی و خشکی را برطرف کرده‌اند، در حالی که ایران با داشتن بارش‌های مطلوب و منابع آبی غنی با بی‌توجهی به مدیریت منابع آب، درگیر بحران کم‌آبی و خشکسالی شده است. به عقیده کارشناسان، یکی از اصلی‌ترین مسائل در بروز چنین شرایطی علاوه بر کاهش بارش‌ها و بی‌توجهی به آمایش سرزمینی، مصرف بی‌رویه آب و عدم‌پیش‌بینی آینده، ضعف در مدیریت منابع است که نمی‌توان به راحتی از آن گذر کرد.
شهری با ۱۳ میلیون جمعیت و الگویی پرمصرف
اواخر اسفند ماه سال گذشته بود که انتشار تصاویری شوکه‌کننده از سد کرج به عنوان یکی از منابع اصلی تأمین آب پایتخت که ته کشیده و دیگر رمقی برای آن نمانده، نگاه‌ها را به سوی خود کشاند.
با توجه به استمرار خشکسالی طی پنج سال گذشته سطح آب‌های سطحی و زیرزمینی به شدت کاهش پیدا کرده است و اکنون در شرایط بسیار سخت آبی قرار داریم. در حال حاضر نسبت به سال گذشته ۳۱درصد و نسبت به بلندمدت ۴۴درصد کاهش بارندگی داشته‌ایم و اگر این رویه ادامه داشته باشد، پیش‌بینی می‌شود تا ماه آینده سد ماملو را در جنوب غرب تهران از دست دهیم. تهران با جمعیت بیش از ۱۳میلیون نفر، روزانه حدود ۲میلیون مترمکعب آب مصرف می‌کند، بیش از ۷۰درصد این مصرف مربوط به بخش خانگی است. این آمار نشان‌دهنده الگوی نسبتاً پرمصرف شهروندان تهرانی در استفاده از منابع آبی است. در شرایطی که منابع به شدت کاهش یافته‌اند، تداوم برداشت از سد‌ها برای کشاورزی و فضای سبز، ناپایداری منابع را دوچندان کرده است.
کاهش ۲۰ تا ۳۰درصدی بارش‌ها طی ۵ سال اخیر
داده‌های هواشناسی نشان می‌دهد در پنج سال اخیر، میزان بارش در تهران و حوضه‌های آبریز سد‌های سه‌گانه، بین ۲۰ تا ۳۰درصد کاهش یافته است. این کاهش در کنار افزایش دما و تبخیر بالا، ذخایر سد‌ها را به شدت کاهش داده است.
با توجه به شرایط فعلی، مدیریت تقاضا مهم‌ترین و فوری‌ترین اقدام برای کنترل بحران است. اصلاح الگوی مصرف خانگی از طریق آموزش عمومی و اقدامات بازدارنده، نوسازی شبکه‌های فرسوده توزیع آب، توسعه طرح‌های بازچرخانی و استفاده مجدد از آب در صنعت و فضای سبز و همچنین مدیریت یکپارچه منابع میان بخش‌های مختلف، بخشی از اقدامات ضروری در این مسیر است.
در سال‌های اخیر، دستگاه‌های مسئول در حوزه آب و کشاورزی تلاش کرده‌اند با اجرای طرح‌هایی، چون کشت قراردادی، اصلاح الگوی کشت، بازچرخانی پساب، ممنوعیت کشت برنج در مناطق غیرشمالی، توسعه سامانه‌های آبیاری نوین و پیگیری حقابه‌های زیست‌محیطی، فشار بر منابع آبی را کاهش دهند، همچنین راه‌اندازی سامانه‌های هوشمند پایش منابع آب، بخشی از برنامه‌های کنترلی در این حوزه است، با این حال هنوز شکاف میان منابع و مصارف، تهران را در وضعیت هشدار دائمی نگه داشته است.
بدون اصلاح الگوی مصرف و سرمایه‌گذاری جدی در زیرساخت‌ها، بحران آب نه‌تنها در تابستان امسال، بلکه در سال‌های آینده نیز گریبانگیر تهران خواهد بود.
ذخایر ۳ سد اصلی به کمتر از ۱۵درصد رسید
به گفته وزیر نیرو، سد ماملو در صورت تداوم روند فعلی مصرف و کاهش بارندگی تا یک ماه آینده در آستانه خشکی کامل قرار خواهد گرفت. سد ماملو، یکی از سه سد اصلی تأمین‌کننده آب تهران، با ظرفیت حدود ۱۱۰میلیون مترمکعب، هم‌اکنون تنها ۱۰میلیون مترمکعب ذخیره دارد، این یعنی کمتر از ۱۰درصد ظرفیت مخزن. در کنار ماملو، وضعیت سد‌های لتیان و لار نیز نگران‌کننده است. سد لتیان با ظرفیت تقریبی ۸۰میلیون مترمکعب، اکنون تنها حدود ۱۲میلیون مترمکعب آب دارد، یعنی نزدیک به ۱۵درصد ظرفیت. سد لار هم که ظرفیت آن حدود ۷۵میلیون مترمکعب است، فقط ۱۵میلیون مترمکعب ذخیره آب دارد (حدود ۲۰درصد ظرفیت).
به این ترتیب، مجموع ذخایر آب سه سد اصلی تأمین‌کننده آب شرب تهران، یعنی ماملو، لتیان و لار، در حال حاضر به کمتر از ۳۷میلیون مترمکعب رسیده، در حالی که ظرفیت اسمی آنها حدود ۲۶۵میلیون مترمکعب است. کاهش شدید ذخیره، آن هم در میانه تابستان، پایتخت را در آستانه بحرانی کم‌سابقه قرار داده است.
آب و فاضلاب تهران: استخرداران در فهرست بدمصرف‌ها هستند
در این خصوص محسن اردکانی، مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران در گفتوگو با ایسنا، درباره احتمال اعمال قطعی آب باتوجه به کاهش سطح آب مخازن سد‌های تهران می‌گوید: اگر مردم ۲۰درصد مصرف را کاهش دهند، ما قطعی و افت فشار بیشتر نخواهیم داشت، اما اگر همین روند مصرف ادامه داشته باشد، وارد دامنه پرخطر می‌شویم و به سمت اعمال سیاست‌های سختگیرانه خواهیم رفت.
وی می‌افزاید: به کسانی که بیش از دوبرابر الگو مصرف آب دارند، اخطار می‌دهیم و اگر رعایت نکنند به مدت ۲۴ ساعت آب‌شان قطع خواهد شد و قیمت تعرفه‌های‌شان نیز به صورت تصاعدی افزایش پیدا می‌کند.
اردکانی تأکید می‌کند: کسانی که بدمصرف هستند جریمه خواهند شد، از جمله کسانی که استخر دارند در محدوده بدمصرف‌ها قرار می‌گیرند و به این شکل جریمه می‌شوند که ممکن است قیمت واقعی آب را از آنها دریافت کنیم. براساس آمار ۶درصد مشترکان تهران در فهرست بدمصرف‌ها قرار دارند.
اردکانی می‌گوید: چنانچه ۲۰درصد صرفه‌جویی در مصرف آب صورت گیرد، قطعی نخواهیم داشت، در غیر این صورت وارد فاز قطعی آب خواهیم شد.
وی درباره قطعی آب در برخی نقاط تهران تصریح می‌کند: کسانی که پمپ و مخزن ندارند و منازل‌شان در طبقات بالا واقع شده قطعی آب دارند، ما مجبور هستیم اعمال محدودیت فشار داشته باشیم، اما قطعی برنامه‌ریزی‌شده اعمال نکرده‌ایم، اما حتماً در منازل باید مخزن به میزان مکفی و به ازای هر نفر ۷۵ لیتر تعبیه و بعد از مخزن پمپ تعبیه شود.
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران درباره احتمال افت کیفیت آب با توجه به کاهش آب سد‌ها خاطرنشان می‌کند: کیفیت تضمینی است، زیرا تصفیه‌خانه‌ها مدرن هستند و ربطی به کاهش سطح آب سد‌ها ندارد، به هر میزان که آب باشد، در حد استاندارد تصفیه می‌شود.
